Het
"Concert Bourgeois"
in Brugge
Muziek- en theaterleven in de revolutietijd 1781-1796
A. Viaene
Dit artikel verscheen in Album Albert Schouteet uitgegeven door het Westvlaams Verbond van Kringen voor Heemkunde - 1973 (D/1164/1973/1)
Op de Oude Beurs, nevens het befaamde hotel De Corenbloem - de door alle vreemde bezoekers geroemde Fleur de Blé -werd in
1756 een teater van bescheiden afmetingen gebouwd. De onderneming ging uit van een groep burgers, vrienden van toneel en muziek,
die in 1781 zullen verschijnen onder de benaming de Confrerie der Muzyk, gezegd het Concert.
In dat jaar 1781 vaardigde de stedelijke magistraat, met toestemming van het Conseil Privé en van de gouverneur,
prins de Starhemberg, een politiereglement uit betreffende de Spectakels, Ballen ende Redouten die gegeven worden op den
Theater van de Confrerie der Muzyk, gezegd het Concert.
De voornaamste bepalingen van dit reglement zijn de volgende (» 1):
• Geen troep mag optreden zonder toestemming van de magistraat. De geschillen tussen de Komedianten en de Direkteurs van het teater
worden beslecht door de magistraat.
• De Redouten worden jaarlijks gegeven, volgens de bestaande traditie ; alleen het aantal moet worden vastgesteld na akkoord met de
magistraat.
• De opening en sluiting van de Comedie-plaetse wordt nauwkeurig geregeld. Toegang alleen na betaling van de prijs van de plaats
en het vertonen van een noodzaekelijk contre-mark . De abonnees hebben, als zodanig, recht op hun plaats.
• Om alle stoornis te voorkomen zal geduerende de Spectakels, Ballen en Redouten
standvastelijk onder de Portique van den Theater moeten staen eenen Soldaet van de borgerlijke Wagt, plus een noodzaekelijken nomber van Factionnairessen te regelen door de Burgmeester van den Commune.
• Niemand mag geduerende de Representatien eenig beletzel toebrengen aen de Acteurs ofte Actricen,
eenig gerugte maeken in de Comedie-Plaetse . Even streng zal opgetreden worden tegen degenen
die eenige troubels zunen veroorzaeken in de Ballen, Redouten, ofte andere publijke divertissementen.
De Comedie-Plaetse was direkt verbonden met het Café van de Confrerie.
Het reglement stipuleert dat dit Kaffé-huys langs den kant van de Parterre gesloten moet blijven
gedurende de Spectakels, Balen en Redouten. Het heen- en weergeloop naar deze aanpalende gelegenheid
stoorde de uitvoeringen. De eigenaars van de Comedie mogen wel een andere uitgang laten maken naast de hoofdingang.
De magistraat voorzag daarenboven in een aparte nooduitgang, die zal moeten opengaen al buyten de Comedie-Plaetse.
De burgemeester zal zelf de plaats van die uitgang aanduiden, en het werk moet klaar zijn een maand na de publikatie van dit reglement.
In deze Comedie op de Oude Beurs werden de Karnavalfeesten van de burgerij gevierd.
Burgemeester Coppieters is aanwezig op de Redoute in februari 1786, en ook op 11 februari 1789, toen de maskerade
het tema van de wijnoogst en de vier seizoenen uitbeeldde. Een Redoute van het Concert Bourgeois op 20 februari 1789 werd echter op het Stadhuis gehouden.
Het Concert Bourgeois ofte Borgerlijk Concert, als vereniging van muziekminnende notabelen uit de adel en de negotie,
schijnt te zijn ontstaan in de schoot van Sint-Jorisgilde (Kruisboog). In oktober 1788 waren die heren gestart met een plan voor het winterseizoen. Van half november
af tot einde februari werd om de veertien dagen (bij voorkeur op de vrijdagen) een koncert gegeven, afgewisseld met drie dansfeesten. De uitvoeringen hadden plaats in hun eigen koncertzaal in de Sint-Jorisstraat, een enkele maal in de Schouwburg.
Het orkest was samengesteld uit familieleden van de organizatoren en enkele muziekmeesters (» 2).
De instelling was privé, d.i. alleen toegankelijk voor de abonnementen van het Concert .
Het abonnement liep over drie jaar. De eerste drie termijnen waren 1788-1791, 1791-1794 en 1794-1797.
In oktober 1791 werd, voor de tweede termijn, een aanvullend Reglement opgesteld (» 3),
om zekere onregelmatigheden bij het introduceren van jongedames en de leiding van de muziekuitvoering te voorkomen.
Pittig is vooral art. 3 van die aanvulling: Aucun Membre ne pourra introduire des Dames,
ou des Demoiselles que celles domiciliées chez lui. C'est la une Pilule, un peu acre pour ces Dames qui,
depuis trois ans, ont joui franchement, et à nos dépens de nos amusements agréables .
Dit huishoudelijk stuk, opgesteld à la Salle ordinaire du Concert-Bourgeois ,
is ondertekend door De Net Fils, Directeur Principal ,
die een zeer aktief lid was van de Brugse Jakobijnenclub (» 4).
Hier volgen nu enkele onuitgegeven programma's van koncerten gegeven en/ of uitgevoerd door het
Concert Bourgeois ofte Borgerlijk Concert gedurende de tweede en derde termijnen 1791-1794 en 1794-1797.
Uit deze periode van de Revolutietijd is ons van elders heel weinig over het muziekleven in Brugge bekend.
De gedrukte programma's (in een partikuliere Brugse verzameling) dragen soms de vermelding: De l'imprimerie Corneille de Moor et Fils , andere dragen geen drukkersnaam.
Le Professeur Ferretti et la Demoiseile Gerardi, son élève, auront
l'honneur de donner un second Concert Instrumental et Vocal, à la Salle du Concert-Bourgeois, Vendredi 14 Mars 1794.
La Belgique.
Pastorale lyrique en deux Actes, ornée de Chœurs, composée par le Professeur Ferretti, et qui a été exécutée pour la première fois au
grand théâtre de Bruxelles.
La demoiseile Gerardi chantera entre les deux Actes, un Air de Bravoure Français,
et le Sr. Ferretti un air Bouffon.
De veertien laatste Oostenrijkse maanden (maart 1793 -juni 1794) brachten in Brugge een teatraal en muzikaal seizoen dat aan een festival doet denken.
Op de Oude Beurs speelde wekelijks (dinsdag en woensdag) het reizend toneelgezelschap (Les jeunes Comédiens Français) van Madame Fleury.
Op de zondag, maandag en donderdag werd de Schouwburg ingenomen door de Nederduitse Toneelisten van Rotterdam, onder Directie van Andries en Helena Snoek.
Het gunstig bekende gezelschap van de Snoeks speelde ononderbroken in Brugge van 24 juni 1793 tot 3 maart 1794.
Toen kwam (in juni 1794) de Franse bezetting. Madame Fleury was blijkbaar allergisoh voor de Republikeinen van haar vaderland en verdwijnt definitief uit Brugge.
Het Snoek-gezelschap bleef ter plaats, veranderde zijn naam in De Hollandsche Acteurs en Actrices en begon zonder blozen een nieuw winterseizoen op 23 Vendemiaire, derde Jaer der Fransche Republijk, een en onverdeelbaar :
zo luidt hun Brugse prospectus voor de opvoering van De Barbier van Sivillien op 14 oktober 1794.
Het teaterleven in Brugge was aldus, gedurende die maanden van staatswisseling, zeer geanimeerd.
Gedurende december 1793 - januari 1794 waren er wekelijks vijf vertoningen, drie Nederduitse door het Rotterdamse gezelschap der Snoeks en twee Franse door Madame Fleury.
Onze melomanen van het Concert lieten van hun kant geen gelegenheid voorbijgaan om hun programma door een extranummer aan
te vullen. Februari 1794 was hun gunstig gezind, zoals blijkt uit het volgende kleine prospectus, dat aan de leden werd rondgezonden.
Concert de l'Harmonica
La célèbre Demoiselle Kirchgessner, connue par la plupart des Journaux et des Arts de l'Europe
- aveugle depuis l'age de 4 ans - aura l'honneur à son passage pour Londres,
de se faire entendre sur l'harmonica, dans la Salle du Concert-Bourgeois, Mercredi le 12 Février 1794.
On peut avoir des Billets d'Entrée à l'Aigle d'Or dans la Rue des Pierres, et à l'Entrée de la Salle.
Een nota over dit instrument (hd. Glasharmonika) gewaagt van
cet Instrument céleste, inventé par l'immortel Américain Franklin,
et amélioré par M. Schmittbauer, le fameux Maître de la Chapelle de Musique de S.A.S.
le Marcgrave Régent de Baade . Na de uitvoering zou het instrument worden tentoongesteld in de zaal van het
Concert.
En tussen haar zuiver muzikale nummers schoof de Société du Concert-Bourgeois haar bals en redoutes
in de Schouwburg. De redoutes begonnen om 5 uur en eindigden te middernacht, en waren ongemaskerd.
Het prospectus herhaalt telkens: Les Masques n'y seront point reçues .
Het bal van 29 januari 1794 werd onverwacht vereerd door twee zonen van de koning van Engeland,
die met een Hannovers regiment op garnizoen waren. Op de wijze van: God save great George King
werden zes geÏmprovizeerde Franse strofen gezongen ter ere van de prinsen Ernest en Adolphe,
die daarna met hun staf en een selektie van Brugse heren en dames aanzaten aan een lunch van 106 couverts
in het huis van Jonker van Huerne Puyenbeke.
De Franse bezetting maakte een einde aan de aktiviteiten van het Concert-Bourgeois. Werd het gezelschap ontbonden? Van een poging tot heroprichting vinden we geen spoor. Voor de Schouwburg daarentegen werden door de ontslagen burgemeester Coppieters in 1796 zekere plannen van heroprichting overwogen, in zijn Dagboek (Journal p. 371) gewaagt hij van zekere projets pour la société de théâtre . De eigenaars van de Comedie waren toen nog: Coppieters, Stochove (St Catherine), de Gheldere, Hergodts, Veranneman, Gentbrugge, van Ockerhout de ter Sale. Volgens het plan van Coppieters bleef het aantal eigenaars van de Schouwburg onveranderlijk gesteld op zeven. Ook onder het Franse Keizerrijk, wanneer schutters en rederijkers hun gilden herstellen, wordt het Brugse Koncertgezelschap niet meer genoemd.
» programmas • top • » Sluiten
(« 1) Zesden Placcaert-Boek van Vlaenderen I, 491-494 (Gent 1786).
(« 2)De leden van dit orkest verleenden ook hun medewerking aan operaopvoeringen
van reizende toneelgroepen in Brugge. Zie A. Viaene, Frans toneelseizoen in de schouwburg te Brugge (1793-1794).
Haec Olim XX (1970), 70-75.
(« 3)Règlement pour le Concert-Bourgeois de la Ville de Bruges.
À Bruges, De l'Imprimerie de Joseph van Praet & Fils [1971]. In-12, 6 bladzijden. (Ingebonden achteraan in mijn eksemplaar van I. van Praet,
Jaer-Boek der Hoofd Gilde van Sint Joris, Brugge 1786).
(« 4)Y. Vanden Berghe. Jacobijnen en Traditionalisten.
De reacties van de Bruggelingen in de Revolutietijd (1780-94) I, 380 (Pro Civitate, Historische uitgaven 8°, nr. 32, 1927).
Eddy Galle 2005